صد سال تحولات سیاسی افغانستان

صد سال تحولات سیاسی افغانستان چگونه بوده‌اند؟
افغانستان در قرن گذشته شاهد تغییرات متعدد سیاسی بوده است. این کشور از نظام‌های مختلفی چون شاهی، جمهوری، دولت اسلامی و امارت اسلامی عبور کرده است. در این دوره، چهارده نفر به عنوان حاکمان افغانستان شناخته شده‌اند. برخی از این حاکمان با کودتا یا انقلاب به قدرت رسیدند و برخی دیگر با حمایت کشورهای خارجی.

دورۀ امان‌الله خان

دورۀ امان‌الله خان که در سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی آغاز شد، یکی از دوران پربار تاریخ معاصر افغانستان به شمار می‌آید. در این دورۀ حکومت مطلقه، افغانستان استقلال خود را از بریتانیا به دست آورد و تحولات اقتصادی و اجتماعی را پیگیر شد. اما آرامش این دورۀ تاریخی زودگذر بود و حبیب‌الله کلکانی با قیام علیه او، نُه ماه به حکومت پایان داد و نظام جدیدی به نام امارت افغانستان را تأسیس کرد.

پس از سقوط حبیب‌الله کلکانی، محمد نادرشاه و پس از وی پسرش محمد ظاهرشاه به قدرت رسیدند. محمد ظاهرشاه با همکاری نخست وزیران مختلف، چهل سال در کشور فرمانروایی کرد. در زیر سایۀ حکومت وی، نظام شاهی مشروطه و قانون اساسی جدید در کشور پذیرفته شد. این دورۀ تاریخی به عنوان دورۀ شکوفایی چپ و دموکراسی در افغانستان شناخته می‌شود.

کودتا محمد داود خان

اما صلح و ثبات در کشور طولانی نبود و در سال ۱۳۵۶ هجری خورشید، محمد داود خان با کودتای نظام‌گرای خود، پادشاه را برکنار کرد و جمهوری را در کشور رایج ساخت. پس از آن، حزب دموکراتِ خلقِ افغانستان با حمایت شوروی، قدرت را به دست گرفت و جمهوري سوسياليستي را در کشور بنا نهاد. در طول دولت‌های نور محمد ترکی، حفیظ الله امین و ببرک کارمل، افغانستان شاهد جنگ داخلی و مقاومت مسلحانه علیه نفوذ شوروی بود.

داکتر نجیب‌الله

در سال ۱۳۶۸ هجری خورشیدی، داکتر نجیب‌الله به ریاست جمهوری سوسیالیستی افغانستان رسید و تلاش‌هایی برای صلح و مصالحه با مخالفان خود کرد. اما در سال ۱۳۷۱ هجری خورشیدی، شوروی از افغانستان خارج شد و در سال ۱۳۷۲ هجری خورشیدی، دولت نجیب‌الله با حملۀ مشترک مجاهدین و شورای عالی افغانستان به رهبری سید اسحاق گیلانی سقوط کرد.

صبغت‌الله مجددی

پس از فروپاشی دولت نجیب‌الله، صبغت‌الله مجددی به عنوان رئيس دولت انتقالي اسلامي افغانستان منصوب شد. اما اختلافات بین فصایل مختلف مجاهدین باعث شد که جنگ داخلی در کشور شدت گیرد. در سال ۱۳۷۴ هجری خورشیدی، برهان‌الدین ربانی به رئيس جمهوري اسلامي افغانستان منصوب شد. در طول حکومت وی، کابل شاهد جنگ‌های خونین بین فصایل مختلف بود.

طالبان

در سال ۱۳۷۵ هجری خورشیدی، طالبان با پشتوانۀ پاکستان و عربستان سعودی، قدرت را در کشور به دست گرفت و نظام جدیدی به نام امارت اسلامی را تاسیس کرد. در زیر حکومت طالبان، حقوق‌بشر به‌ويژه حقوق زنان و اقليت‌ها به شدت نقض شد. طالبان همچنین با گروه‌های تروریستی مثل القاعده همکاری کرد و باعث شد که افغانستان به پایگاه فعاليت‌های تروريستي تبديل شود.

حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱

پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به آمريکا، ناتو با همکاری مجاهدین عليه طالبان حمله کرد و آن‌ها را از قدرت برکنار کرد. در سال ۱۳۸۲ هجري خورشيدي، حامد كرزي به عنوان نخستین رئيس جمهور منتخب در تاريخ افغانستان برگزیده شد. در دولت وي، قانون اساسي جديدي تصويب شد و نظام جديدي به نام جمهوري اسلامي را در کشور رایج ساخت.